ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ

Ο Προμηθέας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ασίας ή Κλυμένης (κόρες του Ωκεανού). Αδέλφια του ήταν ο Επιμηθέας ("αυτός που σκέφτεται εκ των υστέρων"), ο Άτλαντας και ο Μενοίτιος. Νυμφεύθηκε την Κελαινώ ή την Κλυμένη και παιδιά του ήταν ο Δευκαλίωνας, ο Λύκος και ο Χιμαιρέας.

Το όνομά του σημαίνει «συνετός», «προνοητικός». Παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ρήμα «μανθάνω», όπου το «α», σε ορισμένες αρχαιοελληνικές διαλέκτους, γίνεται «η».

Όταν ξέσπασε η σύγκρουση για την εξουσία, ανάμεσα στους Oλύμπιους θεούς και τους Tιτάνες, πήρε το μέρος των Oλυμπίων, αν και ο ίδιος ήταν Tιτάνας και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες.

Η συμβολή του στην ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους ήταν πολύ σημαντική. Κατά τον Λουκιανό, ο Προμηθέας, με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (Χρυσό Γένος) από πηλό και φωτιά (κατά άλλους με το νερό του ήρωα Πανοπέα της Φωκίδας) και με μορφή όμοια με αυτή των θεών. Αυτό έλαβε χώρα μετά την Τιτανομαχία.
(στη Θεογονία του Ησίοδου αναφέρεται σαν ευεργέτης της ανθρωπότητας κι όχι δημιουργός της)

Κατά τους Ορφικούς αυτός ο πηλός ήταν το χώμα που ποτίστηκε από το αίμα των Τιτάνων. Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνοταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα.

Σε ρωμαϊκές σαρκοφάγους εικονίζεται ο Προμηθέας να φτιάχνει αγάλματα και η θεά Aθηνά να τους στέλνει ψυχή, με φτερά πεταλούδας, για να τα κατοικήσουν και να τους δώσουν πνοή. (Λέγεται ότι στην πρώτη του προσπάθεια ο Προμηθέας δημιούργησε ένα τέλειο πλάσμα. O Eρμής το μετέφερε στον Όλυμπο, όπου ο Δίας το κέρασε το ποτό της αθανασίας, με αποτέλεσμα εκείνο να βρεθεί στον ουρανό και να γίνει ο πλανήτης "Φαίνων", ο σημερινός πλανήτης Δίας).

Αργότερα ο Δίας, επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο. Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο (μετά την Τιτανομαχία), αλλά από μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στη γη.

Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, Πλάτων, Πρωταγόρας 321α).

Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου.

Eπειδή ήταν ο δημιουργός των ανθρώπων παρακολουθούσε πάντα με ενδιαφέρον την πορεία τους πάνω στη γη και πολλές φορές είχε παρακούσει τις εντολές του Δία ή τον είχε ξεγελάσει προς όφελός τους.

Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά. Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο καλάμι και τη δίνει κρυφά στους ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της Πελοποννήσου.

Ο Προμηθέας τους βοήθησε και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την Αθηνά) και τα Γράμματα. Τους δίδαξε αρχιτεκτονική, μαθηματικά, αστρονομία, μεταλλουργία, ναυσιπλοΐα, τους έμαθε να χειρίζονται τη φωτιά και να δημιουργούν εργαλεία.

Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να τους λατρεύει και να τους κάνει θυσια.

Κατά τη διάρκεια μιας επίσημης θυσίας, ο Προμηθέας, χώρισε ένα βόδι σε..δυο μέρη. Στο ένα μερίδιο έβαλε το δέρμα, τη σάρκα και τα εντόσθια σκεπασμένα με την κοιλιά του ζώου και στο άλλο έβαλε τα κόκαλα, από τα οποία είχε αφαιρέσει το κρέας, και τα είχε σκεπάσει με το λευκό λίπος. Έπειτα είπε στο Δία να διαλέξει το μερίδιο που θα αντιστοιχούσε στους θεούς, το υπόλοιπο προοριζόταν για τους ανθρώπους. Ο Δίας διάλεξε το λίπος κι όταν διαπίστωσε ότι το μερίδιο αυτό το αποτελούσαν μόνο κόκαλα θύμωσε και με τον Προμηθέα και με τους ανθρώπους κι αποφάσισε να μην τους ξαναστείλει ποτέ πια τη φωτιά.

Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με αυτά παρέλαβε και ένα κουτί.

Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του. Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων, ο θάνατος και η ελπίδα. Όμως ο Προμηθέας τους μαθαίνει την Ιατρική και τα βότανα.

Ο Δίας αποφασίζει να εξαφανίσει την ανθρωπότητα (Χάλκινο Γένος) με κατακλυσμό, επειδή έγιναν κακοί και άδικοι.
Η αιτία ήταν οι γιοί του Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Επισκεπτόμενος τους γιους του Λυκάονα, μεταμφιεσμένος σε ταξιδιώτη, του προσφέρθηκε ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου.
Εξοργισμένος τους μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο.

Ο Προμηθέας ενημερώνει τον γιο του Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα.

Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα που δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.

Ο Δίας τιμώρησε τον Προμηθέα. Με τη βοήθεια του κράτους και της Βίας, τον έδεσε με ατσάλινες αλυσίδες επάνω στον Καύκασο κι έστειλε έναν αετό, γεννημένο από τον Τυφώνα και την Έχιδνα, να του τρώει το συκώτι, το οποίο κάθε πρωί ανανεωνόταν.
Ο Δίας επίσης ορκίστηκε στα νερά της Στύγας να μη λύσει ποτέ από τα δεσμά του τον Προμηθέα.

Ο Προμηθέας κρεμόταν για πολλά χρόνια (από τριάντα έως τριάντα χιλιάδες) από το βράχο μέχρι τη στιγμή που ο Ηρακλής τον ελευθέρωσε από τα δεσμά του.
Ο Δίας χάρηκε πολύ για το κατόρθωμα του γιου του, ώστε αποφάσισε να αφήσει ελεύθερο τον Προμηθέα. Επειδή όμως έπρεπε να κρατήσει τον όρκο του, υπέδειξε στον Προμηθέα να κατασκευάσει ένα δαχτυλίδι από το ατσάλι της αλυσίδας του και από ένα κομμάτι του βράχου επάνω στον οποίον ήταν δεμένος.
Με τον τρόπο αυτό ο ατσάλινος δεσμός συνέχιζε να τον κρατάει δεμένο πάνω στο βράχο του.

Από τότε οι άνθρωποι άρχισαν να κατασκευάζουν με τη σειρά τους δαχτυλίδια και να τα φορούν προς τιμή του Προμηθέα που είχε υποφέρει γι' αυτούς ευεργετώντας τους.

Την ίδια εποχή ο Κένταυρος Χείρωνας υπέφερε από το τραύμα που του είχε προκαλέσει ένα βέλος του Ηρακλή και ζητούσε να πεθάνει. Επειδή ήταν αθάνατος έπρεπε να βρει κάποιον να δεχτεί την αθανασία του. Ο Προμηθέας δέχτηκε, πήρε τη θέση του κι έγινε αθάνατος.

Ο Προμηθέας είχε χαρίσματα μάντη. Είχε αποκαλύψει στο Δία ότι το παιδί που θα του γεννούσε η Θέτιδα θα ήταν πιο δυνατό από αυτόν και θα τον εκθρόνιζε. Είχε υποδείξει στον Ηρακλή πως να πάρει τα μήλα των Εσπερίδων με τη βοήθεια του Άτλαντα. Αυτός επίσης πρόβλεψε τον κατακλυσμό, που ο Δίας σχεδίαζε για να αφανίσει το γένος των ανθρώπων και δίδαξε το γιο του Δευκαλίωνα πως να σωθεί απ' αυτόν.

Βιβλιογραφία - πηγές:
-ΘΕΟΓΟΝΙΑ
-http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B7%CE%B8%CE%AD%CE%B1%CF%82
-http://visaltis.blogspot.com