ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΑΠ’ ΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΑΣΜΕΝΟΥΣ

Δεν είμαι κανένας «σπουδασμένος» που λέει και ο ποιητής. Μεγάλωσα όπως χιλιάδες άλλα Ελληνόπουλα: με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια των αδελφων Στρατίκη, ξεφυλλίζοντας με μάτια ολοστρόγγυλα από θαυμασμό τις εικόνες του Αλεξάνδρου, των Μαραθωνομάχων, των Ολυμπίων θεών. Έπαιξα μ’ εκείνα τα στρατιωτάκια οπλιτών που δεν βγαίνουν πιά, αυτά με την λαστιχένια περικεφαλαία και το ακόντιο που πάντοτε κατέληγε λυγισμένο. Έμεινα με μια θολή εντύπωση ενός παρελθόντος ενδόξου, γεμάτο μάχες και άσπρα μάρμαρα.

Μετά πήγα στο Γυμνάσιο. Η φιλόλογος μας δίδαξε τα Ομηρικά έπη – αποσπασματικά και σε μετάφραση, όπως της όριζε το υπουργείο παιδείας. Οι εικόνες του Αχιλλέα με την ολόχρυση πανοπλία του συνδυάστηκαν στο μυαλό μου με λεπτομέρειες για ασπίδες με επτά στρώσεις δέρματος βοδιού και άφθονο αίμα που χυνόταν για κάποιον λόγο μάλλον παιδαριώδη και απελπιστικά ασαφή.

Κρυφογέλασα στον διπλανό μου όταν διαβάζαμε ότι ο Οδυσσέας έκρυψε τα αχαμνά του με κλωνί πεύκου όταν συνάντησε την κόρη των Φαιάκων. Έμεινα με την θολή εντύπωση πώς αυτοί οι αρχαίοι ήταν κομματάκι φαντασιόπληκτοι – καρικατούρες: έβλεπαν κεραυνούς και νόμιζαν ότι τους εκσφενδόνιζε ένας μουσάτος από την κορυφή του Ολύμπου. Έκαναν πόλεμο δέκα χρόνια για τα κερατιάτικα του Πάρη και ύστερα, ο πολυμήχανος Οδυσσέας παρίστανε τον Μαγκάιβερ, φτιάχνοντας σχεδίες Ροβινσώνα για να επιστρέψει στην Ιθάκη. Μπερδεύτηκα κάπως και αποφάσισα να μην πολυασχοληθώ. Η ιδέα του ενδόξου παρελθόντος που είχα μου ψιλοφαινόταν αβάσιμη, υπερεκτιμημένη.

Μετά πήγα στο Λύκειο. Εκεί, οι σπουδασμένοι του υπουργείου παιδείας αποφάσισαν να με φέρουν σε επαφή με τους αθάνατους Έλληνες διδασκάλους και δη στο άγιο πρωτότυπο. Επιτάφιος λόγος, Πολιτεία, Πρωταγόρας, Λυσίας, αυτάδελφον Ισμήνης κάρα και το κακό συναπάντημα... μου έπεσαν όλα μαζί στο κεφάλι. Πάντοτε αποσπασματικά βεβαίως, όπως όριζαν οι σπουδασμένοι, για να έχω «σφαιρική παιδεία».

Ομολογώ πώς δεν κατάλαβα ποτέ προς τί ο τόσος ντόρος... Αριστοτέλης... σιγά τα αυγά! Ανάθεμα κι αν μπορούσα να σου πω μία του θέση ή θεωρία αν με ρωτούσες. Πλάτων... μπερδεμένα πράγματα! Κάτι για σπηλιές έλεγε, για αλυσσοδεμένους, δεν θυμάμαι καλά... άλλωστε, δεν είχε σημασία – αρκεί να ήξερα τους αρχικούς χρόνους, το συντακτικό, τις κλίσεις των ονομάτων και να έγραφα καλά στις πανελλήνιες. Αυτό μονάχα μετρούσε. Τώρα, για το αν ενδόμυχα θεωρούσα τον παππούλη τον Σωκράτη μαλάκα, κανείς δεν θα μου ζητούσε τα ρέστα.

Έτσι λοιπόν έγινα ακαδημαϊκός πολίτης με το καλό, μου δώσαν’ και δικαίωμα ψήφου, «σπούδασα» παράλληλα τους μεγάλους Γάλλους διαφωτιστές, ουμανιστές και λοιπούς εις –στές... εντωμεταξύ, η Ελληνική γραμματεία έπλεε χυλώδης στο μυαλό μου ως ένα δυσνόητο και ξεπερασμένο απολίθωμα κάποιου κόσμου κακόγουστου, κατάλευκου με μάρμαρα νοσοκομείου και ασορτί κελεμπίες.

Δεν θυμάμαι πότε, πώς και γιατί έκατσα πρώτη φορά να διαβάσω τους αθανάτους Έλληνες διδασκάλους – κανείς, άλλωστε, σπάνια θυμάται το ξεκίνημα της ζωής του από την πρώτη κιόλας στιγμή. Ήταν ίσως ένα καπρίτσιο, ένα κλισέ που έπρεπε να τηρήσω συγγραφέας άνθρωπος... ήταν όμως το ξεκίνημα της ζωής μου – μιας ζωής όχι συνειδητοποιημένης όπως λένε, αλλά συνειδητοποιούμενης στο κάθε της μικρό, αβέβαιο, ονειροπόλο βήμα.

Αν δεν ξέρεις από πού έρχεσαι, δεν θα φτάσεις ποτέ εκεί για όπου ξεκίνησες...
Τί ομορφιά μας έχουν κρύψει, τί μεγαλείο, τί ευγένεια ψυχής, τί ύψος πνεύματος και ήθους – και το έχουν κρύψει στην καλύτερη κρυψώνα, εκεί όπου δεν θα ψάξει κανείς: ακριβώς κάτω απ’ τη μύτη μας, σε κοινή θέα!

Πιάσε ένα απ’ αυτά τα μικρά βιβλιαράκια με τ’ αγάλματα στο εξώφυλλο και θα καταλάβεις τί εννοώ. Το ξέρω, δεν είναι φανφαρόζικα όπως άλλα «μπεστ σέλλερς» στα ράφια και τις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Η Δωρική απλότητά τους φαντάζει φτωχή μέσα σ’ έναν κόσμο πλημμυρισμένο απο θεάματα «θρί ντί» και Τζούλιες που ρουφάνε σαν ηλεκτρικές σκούπες.

Θα δείς ανθρώπους σαν κι εσένα, ανθρώπους ζωντανούς, με χρώμα στα μάτια, τους χιτώνες και τους βωμούς τους να αστειεύονται αναμεταξύ τους, να πειράζονται – τη μιά με λεπτό -σχεδόν ακαδημαϊκό- χιούμορ, την άλλη σαν συφάνταρα στο ΚΨΜ, να κουβεντιάζουν, να ξεδιπλώνουν το κουβάρι της ζωής, του ανθρώπου, του σύμπαντος (και του) νου... κι όλα αυτά, με μόνο τους εφόδιο την λογική.

Θα δείς ότι οι μεγάλοι σοφοί, αυτοί οι μπαμπούλες που στο σχολείο σ’ έκαναν να τους φανταστείς στρυφνούς, εσωστρεφείς και σχεδόν απανθρωποποιημένους, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα κομμάτι σου... ένα κομμάτι του εγκεφάλου σου εγρήγορο, που δεν καταδέχεται σαν κότα να τσιμπολογίσει ότι πίτουρο της πετάξουν μέσα από το κοτετσόσυρμα των τηλεοπτικών παραθύρων – αλλά φτάνει σε συμπεράσματα και συγχρόνως ερευνά, ένα μικρό βήμα τη φορά, ένα τόσο δα λογικό σκαλοπατάκι καθ’ εκάστη...

Αυτές είναι οι ιστορίες των παπούδων μας – οι ελάχιστες έστω που έφτασαν στα χέρια μας και σώθηκαν από τα αδηφάγα σαγόνια των αιώνων. Και όλες τους, σου αφήνουν αυτή τη ζεστασιά του «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»... σου αφήνουν το υπέρτατο όπλο για να ατσαλώσεις την ύπαρξή σου: την θαυματουργή και μυστικιστικά απλή φόρμουλα της ορθής σκέψης...

Άλλωστε, μην ξεχνάς: ο λοβοτομημένος όχλος κυβερνάται πρώτα από την αμάθειά του και ύστερα από τους ταγούς του. Κάθε επανάσταση αρχίζει με διάβασμα!

Μάριος Κουτσούκος